یوز، شکارچی بی بدیل

                                                        

اینجا بیابان است; کویز نایبندان، هرم آفتاب صریح بر تن رعشه ریخته، گویی سرابی بی پایان دشت را از آن خود کرده است. آمده ایم به دیدن سریع ترین شکارچی  دشت. حیوانی تلفیق یافته از سگ و گربه. او شباهت زیادی به سگ سانان دارد ولی به دلیل شباهت ساختاری و رفتاری اش او را از گربه سانان  می دانند. در افق زردی کم رنگی دیده و ندیده، می لرزد و گام بر می دارد. خال هایی شناخته و نشناخته روی تنش دیده می شود. شاید وهم باشد; چیزی شبیه سراب. دکتر ضیایی می گوید «یوزها شکارچیان روزند. این موجودات زیبا در پی سال ها آموخته اند، شکار روز آنها را از خطر رویارویی با دیگر شکارچیان حفظ می کند. گرچه تعلیف نا به هنگام دام در منطقه زیست این حیوان و گریز شکار ها به دوردست، عرصه را برای یوز تنگ کرده و دلیل اصلی رو به انقراض گذاشتن این گونه نادر شده است.» یوزآسیایی; روزی او را به این نام می خواندند . پیش از سال 1940، در تمام کویرها و بیابان های قاره پهناور آسیا پراکنده بود. سال 1947 آخرین مشاهده هندی ها از یوز یک دسته سه تایی بود وپس از آن اعلام انقراش این شکارچی بی بدیل. در شبه جزیره عربستان، یوزها تا دهه 1970 برای بقا جنگیدند و آخرین علائم این حیوان در صحاری ترکمنستان نیز به دهه 1980 رسید. امروزه تنها در ایران حدود شصت یوز تخمین زده شده است. به همین دلیل او در جهان به نام «یوز ایرانی» می شناسند. چیزی در یوز است که ما را ترقیب به حمایتش می کند. شاید این است که او تنها گربه ای است که به انسان حمله نمی کند یا چون تنها گربه ای است که نمی تواند بغرد. یوزها خرناسه و هیس می کشند. همچنین، برای ارتباط با هم مثل پرندگان جیر جیر می کنند. درطول 3700سال گذشته، تا آنجا که جای پای تاریخ دیده می شود نوع بشر یوز را رام کرده و همچون سگ شکاری مورد استفاده قرار داده است و به دلیل همین سلطه بر مقدرات یوز است که ما آن را نیمه وحشی می نامیم. این جانور می تواند در کمتر از یک هفته با انسان انس بگیرد و همچون یک سگ اهلی به او وفادار بماند.   در حال حاضر حدود 1300 یوز در اسارت و 12000 یوز در دشت زیست می کنند. پیش ازاین دست آموز کردن یوزها توسط انسان پرداخته شده است. ولی رویارویی با این قاتل زیبا در طبیعت بکر چنان است که گویی هر لحظه محفظه پوست به جانت تنگ تر می شود. یوزها آزاده اند و در اسارت تولید مثل نمی کنند تا مبادا کودکانشان رنگ آزادیی را تنها به خواب ببینند. نمی توان آنها را تکثیر و در طبیعت رها سازی کرد. در چنین شرایطی بحث استفاده از گردنبند ماهواره ای پیش می آید. ضیایی می گوید: «ابتدا یوزها را زنده گیری می کنیم، در مورد روش زنده گیری تحقیقاتی شده است. چهار صد، پانصد سال پیش در مثنوی به زنده گیری یوز توسط گودال هایی که روز آن از خار و خاشاک پوشیده شده،اشاره  شده است. اما ما تصمیم داریم از نوعی تله استفاده کنیم که کمترین آسیب را به حیوان برساند. به این روش اسنار تراپ می گویند. دام روی زمین نصب می شود. حیوان پا که در دام گذارد، گیر می کند. البته این تله ها درجه بندی دارد تا پای حیوان آسیب نبیند. دام که عمل کرد، توسط یک سنسور مطلع می شویم و به محل می رویم. حیوان را بیهوش، قلاده را نصب و سپس رهایش می کنیم. فر ستنده ای که همراه قلاده به گردن حیوان نصب می شود، به کمک ماهواره مسیر حرکت حیوان، توقف و اعمال آن را به ما نشان می دهد. یوز حیوانی است که در دشت به خوبی دیده نمی شود. ما می توانیم با این دستگاه عادات، رفتار و مهاجرت حیوان را زیر نظر بگیریم.» پیش از یوزهای ایرانی، چنین گردنبندی به گردن اولگا ببر سیبریایی آزمایش شد که گام موثر در راه مطالعه رفتار شناسی ببرهای سیبرییایی به شمار می رفت. حتی همین دو سال پیش که poacher های غیر مجاز این ببر مشهور را کشتند، خبرش زودتر از مرگ هر حیوانی به گوش جهانیان رسید. تنها مورد، قیمت قلاده هاست. ارزش هر قلاده چهار هزار دلار است. از سویی تحریم ایران گریبانگیر حیات وحش نیز شده است تا مجبور باشیم این قلاده ها را هر چه گران تر تهیه کنیم. 

منبع : http://shekarchian.blogfa.com